Özel Dedektifliğin Tarihçesi

Özel Dedektifliğin Tarihçesi

İnsanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar insanların araştırma ve bilinmeyenler üzerine kafa yorma isteği her zaman var olmuştur. Klan ve kabileler olarak yaşayan ilk insan topluluklarında bile grup normlarına uymayan kişilerin takibi söz konusudur. Bununla birlikte şüphe ve merak duygusu insanları araştırmaya ve çevresindeki olan bitenlere karşı ilgi duymaya yöneltmiştir. Bu açıdan baktığımızda dedektiflik insanlık tarihinin en eski mesleklerinden birisi olarak değerlendirilebilir. Dönemine göre, özel casusluk, dedektiflik, ajan, hafiye olarak adlandırılmıştır.[1]

İlk çağlardan itibaren Yunan, Mısır, Asur, Pers ve Sasani gibi devletlerde de toplum düzenini bozan, savaşlarda kurallara uymayan, tanrıların ve kralların emirlerini yerine getirmeyen kişiler özel yöntemlerle yapılan araştırma ve takip edilerek cezalandırılmışlardır.

Sanayi devrimi ile ticaret ve sanayi hayatının gelişmesine bağlı olarak dedektiflik uygulamaları ivme kazanmıştır. Bu alanda özel dedektiflik bürosu, 1833’te Fransa‘da Eugene François Vidocq (asker emeklisi) “Ticaret ve Sanayi İçin Evrensel İstihbarat Bürosu” adıyla kurulmuştur. Ticari hayatın yanında kriminalistik (balistik) alanlarında devrin polis teşkilatına yapmış olduğu araştırmalarla yardımcı olmuştur. Olay yeri incelemeyle ilgili ayak izlerinin alçılanıp kime ait olduğunun tespitini yapmıştır. Geliştirdiği Antropometik formu günümüzde Fransız Polisi ve birçok polis teşkilatı tarafından kullanılmıştır.

Amerika Birleşik Devletlerinde Allan Pinkerton 1849 yılında Chicago’da Ulusal Dedektiflik Ajansını kurarak dedektiflik yapmaya başlamıştır. Özellikle güvenlikçilik mantığı ile yapılan özel dedektiflik sayesinde pek çok soygun önlenmiştir.

Pinkerton, Amerikan İç Savaşı sırasında Binbaşı E.J.Allen adıyla orduda görev yaparak istihbarat toplamıştır. Günümüzde CIA olarak bilinen Amerikan gizli istihbaratının temelleri Pinkerton’ un önderliğinde kurulan Ulusal Dedektif Ajansı’dır.

Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında askeri ve ticari alanda gelişmelere bağlı olarak dedektiflik hizmeti özel ve resmi alanda yaygınlaşmaya başlamıştır. Özellikle İkinci Dünya Savaşından sonra ticari ve bilimde gelişme ile bu konularda araştırmalar dedektiflik konularını her alana yaymıştır. Özellikle soğuk savaş dönemi savaş teknolojisi ile birlikte ülkelerin her alanda rekabet ortamı oluşturması ile bilim ve teknolojik alanlarda istihbarat /dedektiflik hadiseleri önemli bir yer almıştır.

Günümüzde dünyanın birçok ülkesinde özellikle ABD[2] ve Avrupa ülkelerinde özel dedektiflik kurumunu genel olarak düzenleyen mevzuatlar bulunmaktadır. Yine yasal olarak faaliyetlerine devam etmektedirler. Genel olarak hizmet alanları hukuk davalarında mahkemelerde delillendirme ve herkese açık alandaki bilgi ve verilerin derlenmesi ve özel güvenlik bağlamındaki güvenlik hizmetleri ile iş hukuku ve medeni hukuk uyuşmazlık ve ihlallerinin belgelendirilmesi çerçevesindedir. Ağırlıklı olarak özel güvenlik kurumsallaşmasından sonra özel dedektiflik müessesi ve ilgili faaliyetler 80’li yıllarda geniş bir uygulama zemini bulmuştur denilebilir. Doğal gelişim içerisinde Batı ülkelerinde kronolojik ve hukuki olgunluk olarak konu önce özel güvenlik[3] kuruluşları içerisinde daha sonraları müstakil hizmetler ve sonra şirketler şeklinde varlık göstermiştir. Benzer bir gelişme sunulan hizmetlerde de gerçekleşmiştir.[4]

Avrupa Birliği Özel Dedektiflik Araştırma Raporunda; ‘1964 yılında kurulan Uluslararası Dedektifler Derneği-IKD dünya ölçüsünde Özel Araştırmacılar ve Güvenlik Uygulayıcılarını bir şemsiye atlında toplayan bir uluslararası bir şemsiye kuruluştur. Federasyonun merkezi Viyana/Avusturya’dadır ve Ulusal Mesleki Örgütleri ve temsilcilerini üyeliğe davet eder[5]. IKD’nin mevcut üyeleri; Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İsrail, İtalya, Japonya, Litvanya, Hollanda, Norveç, Portekiz, Romanya, Slovenya, İspanya, İsviçre, İngiltere, Dünya Dedektifler Organizasyonudur.

[2]     ABD farklı eyaletlerin farklı dedektiflik kanunları bulunmaktadır.

[3]     İspanya Özel Dedektiflik İspanya Krallığı Özel Güvenlik Yasasından Özel Dedektiflik Bölümünde yer verilmiştir(1992 yılı).