Dedektiflikte Veri Kaynakları
Özel bir araştırma birimi olarak hizmet veren dedektifler, görev aldıkları konular hakkında önbilgi toplamak ve sonrasında bu bilgileri inceleyip analiz etmek durumundadırlar. Bilgi toplamanın değişik metotları olduğu gibi yararlanılabilecek veri kaynakları da mevcuttur.
Bilgi kaynakları çok değişken olmakta ve bunlara açıktan ve dolaylı ulaşmak imkânı olmaktadır. Özellikle günümüzde internet, bilgisayar, güvenlik sistem ve cihazlarını kullanılması ile birçok bilgiye hukuki sorun oluşturmadan erişme imkânı bulunmaktadır.
Arşiv; eldeki bilgi ve belgelerin istenildiğinde ulaşılabilmesi ve kullanılabilmesi için muhafaza edilmesi ve depolanmasıdır.
Küreselleşen ve teknolojinin hızla gelişmesiyle her türlü bilginin kolaylıkla ulaşılabildiği günümüz dünyasında insanlar bütün hayatlarını kayıtlı olarak yaşamaktadırlar. Bu noktada kişilerle ilgili genel ve özel bilgiler belirli zaman dilimlerinde kayıt altına alınmakta ve bu bilgilerden kişilerin sağlık, ekonomik, etnik, siyasi, kültürel, dini konularla ilgili ve nerede, ne zaman ve kimlerle bulunduğu hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir. Bu kayıtlar kimi zaman hayatın bir zorunluluğu iken kimi zaman kişiler farkında bile olmadan kötü niyetlerle kayıt altına alınmaktadır. Örneğin bir kredi kartı ile alış veriş yaptığımız zaman bunun nerede, ne zaman yapıldığı ve ne alındığı kaydedilmektedir. Bu güvenlik açısından gerekli olduğu kadar özel hayatın gizliliği noktasında bazı sakıncalar da içerebilmektedir.
Özel dedektifler açısından veri toplamanın en kolay ve en çok başvurulan yöntemlerinin başında daha önceden toplanıp depolanmış olan arşivler gelmektedir. Arşivleri kaynakları bakımından ikiye ayırmak gerekir.
Resmi Arşivler: Resmi kurumlar tarafından kişilerle ilgili yapılan birtakım işlemlerde zorunlu olarak kaydedilen bilgilerdir. Örneğin bir sınava giren vatandaşın kişisel bilgileri irtibatın sağlanabilmesi için zorunludur. Adrese bağlı kayıt sisteminde de durum aynıdır. Artık internet üzerinden bu sisteme kayıtlı kişilerin kimlik bilgilerini, kimlik numaralarını girerek adreslerini öğrenmek mümkündür. Sabıka, adli sicil, mahkeme, hapishane kayıtları, Polis ve Jandarma arşivleri; suçlu kayıtları, parmak izi, fotoğraf, aranan kişiler, kayıp şahıslar, kimliği belli olmayan cesetler, faili meçhul suçlar, silah, ehliyet, balistik, DNA gibi kayıtlar, hastane, tedavi ve ilaç kayıtları, personel kayıtları[1] gibi.
Yukarda belirtilen resmi kurumlarla ilgili arşiv niteliğindeki kayıtları artırmak mümkündür. Bir özel dedektif açısından bu kurumlar tarafından kaydedilen kişisel bilgilere ulaşmak çok kolay değildir. Nitekim bu bilgiler kayıt altına alınırken üçüncü şahıslar tarafından elde edilmeyeceği garanti edilmektedir. Bu noktada bir dedektif bu kurumlardan ancak Bilgi Edinme Kanununun çizmiş olduğu sınırlar çerçevesinde bilgi edinebilir.
Özellikle adli kayıtlara ve kişilere ait özel kayıtlara ulaşılması neredeyse imkansızdır, ve kimi zaman suç da işlemenize neden olabilir. Bir kişiye ait özel bilgilerin elde edilmesi ve araştırılması yetkili hakim kararı ya da Cumhuriyet Savcısının emri olmadan suç teşkil edebilir.
Bu bilgilerden bazıları sınırlı olarak özel kamu hizmeti sunan birimlerin erişimine açık tutulmaktadır. Araç sigorta, kasko sistemi gibi. Örneğin kamuya açık olan bir arşiv kaydı TRAMER denilen araç kaza sorgu sistemidir. Buradan araştırılan aracın plakası sorgulanarak plaka değişikliği yapılmış olsa bile kazaya karışıp karışmadığı öğrenilebilir.
Özel Arşivler: Resmi kuruluşlar dışında kalan diğer kuruluş veya kişiler tarafından kayıt altına alınan ve daha sonra kullanılan bilgilerdir. Özel arşivler daha çok devlet kurumlarıyla olan ilişkilerden dolayı değil daha çok ticari ve kişisel olarak kayıt altına alınmaktadır. Bu tür arşivlere resmi arşivlere göre daha kolay ulaşılmaktadır. Hatta bu bilgiler ticari amaçlı olarak pazarlanabilmektedir. Örneğin müşteri eğiliminin (işletme diliyle trendlerin) öğrenilebilmesi için müşteri bilgileri karşılıklı paylaşılmaktadır.
Bununla ilgili çok net bir örnek mevcuttur. ABD’de George Swesky’nin ikamet adresindeki posta kutusuna hamilelik ürünleri ile ilgili kataloglar gelmektedir. George, evde eşi ve 18 yaşındaki kızı Jennifer ile yaşamaktadır. Bu durumdan rahatsız olan George, katalogları gönderen firma ile görüşür. Firma yetkilisi ona, kızı Jennifer’ın mağazalardan almış olduğu ürünler ile kurulan illiyet bağı sonucunda hamile olabileceği değerlendirildiği için ticari amaçla bu ürün kataloglarının postalandığını söylemiştir. Bu duruma olanak vermeyen George ilgili firmaya dava açmıştır. Davanın ilk celsesinde George, bekar kızı Jennifer’ın hamile olduğunu öğrenmiştir. George sonuç olarak ilgili firma görevlisine duruşmada “benim kızımı benden daha iyi tanıyormuşsunuz” demiştir.
Bu bakımdan dedektiflerin bu arşivlerden bilgi elde etmesi noktasında oldukça geniş imkânları vardır. Örneğin hakkında delil toplanılacak bir kişinin gittiği, kaldığı yerlerle ilgili olarak bilgi edinmek için kaldığı otel kayıtlarına veya kamera kayıtlarına ulaşmak, resmi bir kurumdan bilgi almaktan daha kolaydır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus özel hayatın gizliliği ihlali olarak alanlar, verenler ve kullananlar hakkında hukuki süreç başlatılması mümkündür. Özel arşivlerden bazıları:
• Bankacılık kayıtları; kredi kartı ve banka hesap numarası, kişisel kimlik bilgileri, ekonomik veriler gibi,
• Otel, motel, pansiyon, yurt vb konaklama yerleri kayıtları,
• Haberleşme kayıtları; telefon, faks, e-mail vb kayıtlar,
• Bilinmeyen numaralar servisinin kullanılması,
• Ulaşım kayıtları; hava, deniz, kara ulaşım araçları ve bunu sağlayan firma kayıtları,
• Kamera kayıtları; alışveriş merkezleri, statlar gibi yerlerdeki kamera kayıtları,
• Medya kayıtları; TV, gazete, radyo kayıtları,
• Fatura kayıtları; elektrik, su, gaz vb,
• Dernek, vakıf, sendika kayıtları,
• Ticari işlem kayıtları,
• Her türlü data bank, bilgisayar kayıtları; hafızalar, veri transferleri gibi veri kaynakları özel dedektifler için özel kaynaklardır. Bu gibi arşiv niteliği taşıyabilecek veri kaynaklarının sayısını artırmak mümkündür.
Özel dedektifler resmi arşivlerden çok bu kaynakları kullanmaktadırlar. Çünkü daha önce söylediğimiz gibi resmi bir dedektiflik kurumu olmadığı için sınırlı ve özel konularda araştırma yapan özel dedektiflerin yaptıkları çalışmalarında bu özel arşivlerden kullanılması doğaldır. Örneğin bir suçla ilgili olarak özel dedektifin soruşturma aşamasında polis kayıtlarına ulaşması hukuki olarak soruşturmanın gizliliğini ihlal eder.
Polisin yaptığı suç araştırmasını da resmi dedektiflik bağlamında düşünürsek polisin resmi arşivleri kullanımı daha kolay ve olması gerekendir diyebiliriz. Nitekim CMK’da ‘başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması durumunda cumhuriyet savcısının istemi üzerine şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin haline getirilmesine hâkim tarafından karar verilebilir’ denmektedir. Polisin yaptığı bu resmi dedektiflik faaliyetinde kişisel verileri takip etmesi bir nevi özel arşivlerin kullanılmasıdır.
Bu konuda herkesin bir dedektif olabileceğini söylemekte fayda vardır. Nitekim özellikle eş takibi konularında bu durumla çok karşılaşmaktayız. Kendisini aldattığından şüphelenen eşler son dönemlerde bu resmi ve özel arşivlerden faydalanarak mahkemeye delil olarak sundukları belgelerle bu durumu kanıtlamaktadırlar. Bu konuda vereceğimiz bir örnek durumu açıkça ortaya koymaktadır.
Yukarıda belirtilen örnek olayda eşini adeta bir özel dedektif gibi takip eden ve telefon kayıtları ile otel kayıtlarını kullanan koca bunları delil olarak kullanmış ve bir gerçeği ortaya çıkarmıştır. Görüldüğü gibi bu veri kaynakları herkesin bir dedektif olmasına imkân sağlayacak niteliktedir. Yani çok büyük teknik imkân ve uğraşıya gerek yoktur. Bu noktada önemli olan bu delilleri elde etmenin özel hayatın gizliliğini ihlal midir değil midir?
Yine dedektifin kim olduğu da önemli bir husustur. Eş olayı takip edip delillendirdi ise durum farklıdır. Mahkeme eşin elde ettiği verileri delil olarak kabul etmiş ve bunu özel hayatın gizliliğinin ihlali olarak kabul etmemiştir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi benzer bir konuyla ilgili olarak verdiği emsal teşkil eden kararında evlilik birliğinde özel yaşam alanının olmadığına karar vermiştir. Yine Samsun 2. Asliye Ceza Mahkemesi de Candemir E.’ye açılan özel hayatın ihlali davasında sanığın, eşinin kendisini bir başkası ile aldattığını düşünen ve bunu mahkemede ispat etmek için ortak kullanım alanı ikamette bilgisayara çoğaltıcı bağlayarak evinin üst katındaki boş dairede internet yoluyla eşinin yaptığı MSN görüşmelerini izleyip kayıt altına alan kocanın hukuka aykırı delil elde etmediği kanaatini getirmiştir.
Ancak, bunun bir
özel dedektif tarafından yapılacak
olması çok açık bir şekilde TCK hükümlerine göre suç teşkil edecektir.
İnternet çağımızın en önemli iletişim araçlarından biri haline gelmiş ve hayatımızın bütün alanlarında bize çeşitli kolaylıklar sağlamakla birlikte adeta dünyayı bir tuşun ucuna getirmiştir.
Burada dedektiflik bağlamında veri kaynaklarından biri olarak internete baktığımızda bir özel dedektif, kişileri veya başka bir araştırma konusuyla ilgili olarak her türlü bilgiyi kolaylıkla elde edebilir.
Bilgisayar üzerinde yapılan bütün işlemler kaydedilmekte bilgisayarın hafızasında kalmaktadır. Hatta silinmiş olsa bile bu bilgiler çeşitli programlar vasıtasıyla tekrar kurtarılabilmektedir. Bunun yanında internet sitelerinde yapılan işlemlerde kayıt altına alınmakta ve takip edilebilmektedir.
Sadece kişisel bilgilere ulaşma bakımından değil, herhangi bir konuyla ilgili araştırma yapan kişiler bu sınırsız arşivden faydalanabilmektedirler. En basitinden bir örnekle, sürmekte olan Ergenekon davası ile ilgili ilerleyen yıllarda bir araştırma yapmak isteyen bir kişi öncelikle iddianameye, sanıklara ve davaya ilişkin diğer bilgilere internet sayesinde çok rahat ulaşabilecektir.
Özel dedektiflik açısından konuya bakacak olursak
internet, bir özel dedektif için en
temel veri kaynağıdır. Ancak bir meslek olarak özel dedektiflik yapan kişiler bu veri kaynağını daha profesyonel
olarak kullanmalıdırlar. Buradan elde edilen bilgilerin doğruluğu teyit
edilmelidir.
Arama Motorları
Özellikle internet arama motorları internet kullanımını daha kolay bir hale getirmektedir.
Google arama motoru bugün dünyada en çok kullanılan arama motorudur. Bunun yansıra bu arama motorunun yeni bir hizmeti olan Google Latitude kullanıcılara yakınlarının ve arkadaşlarının nerde olduğunu bilme imkânı sunarak bu konuda herkese takip olanağı vermektedir. Kullanıcıların yerini görebilenleri kontrol etmesinin yanı sıra, gözükecekleri yeri belirleme veya gizli moda geçebilme imkânı da sunmakta olduğunu belirtmiştir. Bu uygulama sayesinde kullanıcılar, kendilerini, örneğin aslında İtalya’nın başkenti Roma’da iken ABD’nin Niagara Şelaleleri’ndeymiş gibi gösterebilecekler. Özel dedektiflerin işini bir hayli kolaylaştırabilecek olan arama motoru bu opsiyonu ile yanıltıcıda olabilecektir.
Bu sistem cep telefonları vasıtası ile kullanılabildiği için oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Örneğin bir bayan eşinin nerde olduğunu, kendisine yalan söyleyip söylemediğini bu hizmet sayesinde rahatlıkla öğrenebilecektir. Facebook ya da twitter’da olduğu gibi bu sistemler kullanıcının konum bilgilerini kaydetmekte ve paylaşıma açmaktadır. O an itibariyle bu sistemleri kullandığınızda nokta olarak yeriniz tespit edilmektedir.
İnternetin bu denli önlenemez gelişiminin sosyal hayatta birtakım sıkıntılara da sebep olduğunu unutmamak gerekir. Bazı bilgisayar programları kişiler internete bağlandıkları an haberi olmaksızın web kameraları aktif hale gelmektedir. Bu programı kötü niyetlerle kullanan kişiler 24 saat başkalarının her anını, özel hayatlarını, mahremiyetlerini gözetleyebilmektedirler.
Sosyal Medya
Sosyal medya ilkokul çağındaki çocukların dahi kullandığı bir sanal dünya halini almıştır. Sosyal medyayı çok iyi takip edebilen kişilerin olası büyük olayları dahi önceden kestirebilmesi mümkündür. Örneğin, terör örgütleri dahi yapılacak eylemlerle ilgili sempatizanlar ya da eylemci grupla iletişimini bu ağlardan sağlayabilmektedir.
Unutmamak gerekir ki, bugün Kaddafi ve Mübarek gibi iki eski, köklü ve güçlü devlet başkanını deviren halk, örgütlenmesini twitter ve facebook üzerinden yapmıştır.
Sosyal medya bağlarını takip edebilen dedektif araştırdığı kişinin kimlerle arkadaşlık kurduğunu, şuan nerede bulunduğunu, seyahatleri ve paylaştığı resimleri çok rahatlıkla temin edebilir.
Burada önemli olan husus kişinin kullandığı şahsi sosyal ağ şifresinin kırılarak sistemin ele geçirilmesi değildir. Bu bir suçtur. Önemli olan açık kaynak istihbaratının toplanmasıdır. Özel dedektifin kullandığı bir hesap ile sosyal medyada şahsın araştırılması, üye olduğu gruplar, sayfalar, arkadaşları, erişime açık sosyal mesajlarının tespiti gibi unsurlar ile iş bilgileri, memleket bilgileri vs. elde edilebilir.
Sosyal medya kullanılarak pek çok suç aydınlatılmaktadır. Örneğin İstanbul Emniyet Müdürlüğü A Bölgesi Güven Timleri facebook ortamından tanıştıkları sanal torbacılarla girdikleri pazarlık sonucu 6 operasyonda 12 kişiyi narkotik maddelerle birlikte yakalamıştır. Zonguldak’ta polis kendisini MİT elemanı olarak tanıtarak yağma (gasp) eylemini gerçekleştiren şahsı sosyal medyada bulmuş, iş yeri bilgisinden yola çıkarak şahsı yakalamıştır. Buna benzer örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Şahıslar, Özel dedektiflik en temel ifadeyle bir araştırma ve inceleme faaliyetidir. Bu faaliyeti yürütenler mutlak olarak diğer şahısların bilgilerine ihtiyaç duyacaklardır. İşte bir veri kaynağı olarak karşımıza çıkan insan en temel ve ulaşılması en kolay veri kaynaklarından biridir. Çünkü insan hafızası en sağlam ve sonsuz bilgi deposudur.
İnsanların gördükleri önemli olayları unutmaları oldukça zordur. Günlük hayatta meydana gelen alışılmışın dışında olan olaylar insan hafızasında mutlak surette yer eder ve iz bırakır. Özel dedektiflerin çalışma alanlarına giren konular da genellikle alışılmışın dışında olan şeyler olduğu için insanların bilgisine başvurmaları oldukça doğaldır. Özel dedektif daha işin başında müşterisinin vermiş olduğu temel bilgilere ihtiyaç duymaktadır. Bu bilgiler ışığında araştırmasına başlayan dedektif ilerleyen safhalarda başkalarının bilgisine ihtiyaç duyacaktır.
Bir konuda araştırma yapılan çevredeki yerleşik ahali çok önemlidir. Mahalle sakinleri ve esnaflar adeta birer istihbarat deposudurlar. Ne, nerede, kiminle sorularının yanıtları sosyal hayatın tamamen içerisinde olan bu kişilerde mevcuttur. Örneğin daha önce tanımadığı yabancı bir kişinin birkaç gün üst üste alışveriş yaptığı bir market sahibi özellikle küçük yerleşim yerlerinde hemen bu şahsı sorup soruşturmaya, kimin nesi olduğunu öğrenmeye çalışır. Onların hal ve hareketlerini gözlemleyerek nasıl bir kişi oldukları hakkında fikir sahibi olurlar.
Bu konuda en yalansız ve gerçek bilgilere sahip olan küçük çocuklardır. “Çocuktan al haberi” sözü bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Yakınlarında gördükleri hafızalarına kazıyan ve küçük ödüllerle ikna edilebilen bir çocuk, araştırmacı için kusursuz bir kaynak olabilmektedir. Hakkında araştırma yapılan bir kişinin kendi çocuğu o kişiye dair en doğru bilgileri verebilir. Nitekim geçmiş yıllarda yayımlanan “çocuktan al haberi” adlı program bunun en açık örneğidir. Ailesiyle ilgili sorulan sorulara bu yarışmaya katılan küçükler çarpıcı yanıtlar vererek eğlendirirken düşündürebilmişlerdir.
Takip; birebir bilgi ve belge temin etmede önemli veri kaynağıdır. Takipte kişilerin kendileri takip edileceği gibi, faaliyetleri, eşyaları, gerekirse çöpleri bile önemli veri kaynaklarıdır.
Dedektiflik araştırmalarında önemli veri kaynaklarından biride yazılı, görsel basın ile medyadır. Teknolojik gelişmenin bir ürünü olan bu iletişim vasıtaları da internet gibi, hatta daha eski ve yaygın bir veri kaynağıdır.
Yazılı basın araçlarından olan gazete, dergi, kitap ve diğer matbuatlar birçok bilgiyi halka sunarken, bir konuda araştırma yapan kişilere kaynak olmaktadır. Gazetelerdeki haberleri araştırıp insanlara sunan gazeteciler de bir nevi dedektiftir diyebiliriz. Çünkü zor şartlar altında en doğru bilgiye ulaşmak için yapılan habercilik faaliyetleri de doğaları gereği dedektiflikle aynı araştırma ve soruşturma faaliyetlerini içermektedir. Bu alanı bize sunulan kısmını kullandığımız gibi bunların arşivlerinin kullanılması veya medya takip şirketlerinden istediğimiz konu ile ilgili araştırma, takip yaptırmamızda mümkündür.
Ticari vb. İşletmeler
Özel işletmeler,
kamu görevi yapan bankalar, noterler, doktorlar, özel güvenlik görevlileri veya
dedektifin bilgi toplayabileceği,
araştırma yapabileceği çok çeşitli veri kaynaklarındandır. Önemli olan dedektifin bu veri kaynaklarını verimli
bir şekilde değerlendirip, işine yarayan bilgileri araştırılan konuyla ilgili
olarak etkili kullanabilmesidir.
[1] Örneğin son zamanlarda maaş promosyonu dağıtımı adı altında kimlik bilgileri bankalarla paylaşılmakta ve kimi bankaların sizin kimlik bilgilerinize göre hiçbir bilginiz olmadan kredi kartı düzenleyerek gönderdiği görülmektedir.
