Yukarıda anlatılan konulardan anlaşılacağı üzere dedektiflikte bilgi toplama, elde edilen bilgilerin analiz ve sentez edilmesi en önemli işlemlerdendir. Dolayısı ile dedektifin istihbarata ihtiyacı vardır. Bu bölümde öncelikle istihbarattan bahsedilip, önemli olan yer tespitleri anlatılacaktır.
İstihbarat fonksiyonlarına göre; insan istihbaratı (HUMINIT), görüntü istihbaratı (IMINT), açık kaynak istihbaratı (OSINT), sinyal istihbaratı (SIGNIT) iletişim ve elektronik istihbarat olarak ayrılmaktadır.[1]
- (HUMINIT); bilgi toplamada insanı odak almaktadır. Yani görevlendirilen istihbarat görevlisi hedefi kontrol ve takip etmektedir. Bu sayede hedefle birlikte hareket eden, hedefin görüştüğü kişiler de bilgi toplama kısmında genişletilmektedir. İnsan istihbaratı kişileri takip tarassut şeklinde izlemesi ya da gizli görevli olarak örgütlerin içerisine sızma şeklinde gerçekleşebilir.
- (IMINT); bilgi toplamak için görüntü sağlayan cihazların kullanılması olarak adlandırılır. Hava keşif araçlarından başlayarak kameralara kadar pek çok cihazın sayılması mümkündür ancak özellikle yargı mercilerinden alınan izin dahilinde teknik izleme kamera ile yapılabilmektedir. Bu sayede hedef kişinin, aracın ya da mekanın izlemesi yapılır, kimlerle görüşülüyor, kimler tespit ediliyor vs. belirlenerek soruşturma ve kovuşturma aşamasında delillendirilir.
- (OSINT); herkesin bildiği bilgilerin toplanarak değerlendirilmesidir. Yani herkes tarafından ulaşılabilen haber, reklam, hizmetlere ulaşılarak bilgi toplanır. Kimi zaman sokaklarda ya da gazetelerde masaj ve sauna reklamlarını görmek mümkündür. Eğer operasyonel faaliyetiniz fuhuş, insan ticareti vb. bir konu ise bu sauna reklamları toplanarak değerlendirilir. Bununla birlikte haber kaynaklarının şeklinin ve bilginin mahiyeti de değiştikçe bilgi kirliliği de oluşabilmektedir.
- (SIGNIT); yeni elektronik buluşların geliştirilmesi için bilgi temin edilmesi yanında, hedef ülkede bulunan iletişim imkan ve yetenekleri hakkında gerekli stratejik değerlendirmelerin yapılmasına imkan sağlamaktadır.[2] Bizim incelemiş olduğumuz suçla ilgili olarak sinyal istihbaratı özellikle telekomünikasyon araçlarının takibi olarak adlandırılabilir. Bunun yanında istihbarat bilgilerinin özellikleri de önemlidir. Bu nedenle istihbarat bilgisi, gizli, açık ve anlaşılır, doğru, zamanında üretilmiş olmalıdır.[3]
İstihbarat bünyesinde bir göreceli çark barındırır. Değirmen misali bu çark dönmektedir. Nitekim her giren bilgi doğru olamayabileceğinden anlamdırılması ve ilişkilendirilmesi gerekmektedir. İstihbarat ham bir bilgidir. Bu nedenle işlenmemiş bilgi, bilgi değildir. Hedefe karşı istihbarat toplamak için kullanılan aracın doğruluğundan başlayarak bu yöntemin güvenilir sonuçlar doğurup doğurmadığına kadar pek çok şey önemlidir.
İstihbaratın toplanmasında insan unsurunun önemi doktrinde sıklıkla belirtilmektedir. Gerçekten gözlem, gizli görevli olma, takip ve tarassut gibi kavramların hepsi insan odaklıdır.
Gözlem bir kişinin beş duyu organıyla belirlenen bir nesneyi izlemesi olarak adlandırılabilir. Gözlem, hangi olayda ne gibi durumun oluştuğunu, hedef şahsın neler yaptığını, kimlerle görüştüğünü görme ve hafızaya kaydetme, dikkat, yönelme ve her türlü durumun belirlenmesidir.
Tarif, gözlem yoluyla hafızamızda muhafaza ettiğimiz bilgilerin bir süre sonra, mümkün olduğu kadar tam ve doğru olarak sözlü ya da yazılı bir şekilde aktarılmasıdır. Eşkal; fotoğraf olmadığı için kişinin belirgin özelliklerini tarif ederek kişinin tanınmasını sağlamak, resmini çizmektir. Bu; fotoğraf, eşkal çizimi (el, bilgisayar), söz ve yazı ile tanımlayarak yapılır.
Takip; polisiye uygulamalarda iki temelde gerçekleştirilmektedir. Fiziki ve teknik takip.
Fiziki takip, kişilerin, kendilerinin ya da hedefte bulunan diğer kişilerin, araçlarının, görüştüğü kişilerin, iş yerlerinin yasaların öngördüğü çerçevede izlenmesidir.
Teknik takip ise kişilerin iletişim araçlarının; telefon, cep telefonu, faks, internet bağlantılarının dinlenmesi, denetlenmesi, izlenmesi ve döküm yapılmasıdır. Bu sayede kişinin teknik takibi ile suç unsuru konuşmaları ya da sinyal analizi ve tespiti yapılarak yeri tespit edilebilir. Tabiî ki bu durum kişi hak ve hürriyetlerini ihlal etmeyecek bir mahiyette olmalı, önceki bölümlerde belirtilen kanuni hükümlere dayanarak dinleme yapılmalıdır.
Yaya takibinde tek kişi kullanılmamalıdır. Farklı alanlarda farklı kişiler görevlendirilebilir. Bunun yanında fail takipçiyi denemek için teşebbüslerde bulunabilir. Örneğin aynı yolda yürümektedir ancak bir anda sakin bir şekilde yaya üst geçidini kullanıp karşı kaldırımdan yoluna devam etmesi gibi. Dahası fail kontr-takipçi kullanarak sizi deşifre etmek isteyebilir. Yaya takibi sizin bu fiili gerçekleştirdiğiniz yerin sosyo-ekonomik durumuna göre farklılık göstermelidir. Özellikle insan ticareti suçu işleyenler tatil ya da eğlence merkezlerine yakın yerlerde yaşayarak kendilerini kamufle eder. Bu açıdan fiziki takipte bayan görevliniz ile sevgili gibi hareket etmeniz, iki erkek görevlinin sürekli oralarda görünmesinden daha az dikkat çekecektir. Bunun yanında yine adres tespitinde ülkenin dinamikleri iyi takip edilmelidir. Örneğin seçimlerin olduğu bir dönemde parti görevlileri gibi gezerek reklam dağıtmak daha az fark edilmenizi sağlar.
Vasıtalı takip çeşitli araçlar olarak karşımıza çıkabilir. Arabadan motosiklete kadar çeşitli deniz vasıtaları dahi kullanılabilir. Araç ile takip konusunda istihdam edilecek personel sayısı ve niteliği önemlidir. Bununla birlikte genellikle tek araçla takip yapılmamalıdır. Araçların yerleri, güzergahları, gidilecek mesafeler ve haberleşme çok iyi belirlenmelidir. Ancak yukarıda da belirttiğimiz üzere insan ticareti suçunda mağdurun sömürülmesi sıklıkla geceleyin gerçekleştirildiğinden dolayı havanın karanlık olması, sessizliğin hakim olması, insan ve taşıt kalabalığının olmaması sizin ufacık hareketinizde deşifre olmanıza neden olur. Ayrıca çok sığ ve yerleşke dışı bir alanda araçla takip sizin yüzde doksan tespit edilmenize neden olur. Takip sırasında normal araç kullanma esasları hakim olmalıdır. Trafikte agresif hareketler, dengesiz sürat kavramı olmamalıdır. Mümkünse takip etmiş bulunduğunuz aracı geçmemelisiniz. Ancak geçmek zorunda da kaldığınızda kesinlikle duraksamayın. Örneğin takip ettiğiniz araç yol kenarına çekiyorsa ve siz de görüş mesafesindeyseniz onunla birlikte durmayın. Ayrıca araç daha evvel hiç gitmediği yollara sapabilir. Bu nedenle vasıtalı takibin yaya takipten daha zor olduğu görüşündeyiz. Sonuç itibariyle vasıtalı takipte GPS sistemlerinin kullanımı gibi elektronik cihazlarla takip profesyonelleştirilmelidir.
Fiziki takibin özelliklerine bakacak olursak; operasyon bölgesine uyum sağlanmalı, hedefin temasları, zamanları ve yerleri not edilmeli, sokakta gruplaşmamalı, hedefe dokunmamaya ve onu işaret etmemeye özen gösterilmeli, hedefle zorunlu haller dışında kesinlikle konuşulmamalı, doğal olmayan davranışlardan kaçınılmalıdır. Takip esnasında hedefin görüş alanı dışında bulunmaya özen gösterilmeli, takipçi empati yaparak hedef gibi düşünmeli, hedefin genel tavır ve davranışları hususunda ne zaman ne yapacağını tahmin ederek gerekli önlemleri almalıdır. Ayrıca takip ve tarassut yapılacak bölgenin önceden keşfinin yapılması gerekir
