BİLGİSAYAR, İNTERNET
VE DEDEKTİFLİK
Her tık bir iz
bırakır.
Her şey kaydedilmektedir.
Gizli bildikleriniz aşikardır.
Bilgisayar günümüzde hayatı kolaylaştırmaktadır. Ancak bilgisayarı verimli kullandığımız söylenemez. Bilgisayarlar ve aksamları aynı zamanda bilgi, veri kaynağımızdır. Bunların yetkisiz kişilerin eline geçmesi çok zaman birçok özel bilgi ve hayatların yayılmasına neden olur. Aynı zamanda birçok olay buralara kayıt edilmektedir.
Silinen dosyalar bir kaza sonucu kaybedilsin veya kasıtlı silinen ve yok edilmiş olan dosyaların geri getirilmesi mümkün olmaktadır.
Bilgisayardan silinen veriler 10 yıl yada 20 yıl öncesine ait olsalar bile bilişim uzmanlarınca ortaya çıkarılmaktadır. Aynı özellik bilgisayarlarda kullanırken, fotoğraf makineleri, video kayıt cihazları, cep telefonları, flash bellek, telefonların hafıza kartlarında da geçerli olup, silinen tüm veriler geri getirilmektedir.
Herhangi bir dosyaya erişim, yaratılma ve son yazma sürelerinin belirlenmesi, İnternet bağlantısı ie hangi sitelere hangi zamanlarda bağlanıldığının tespit edilmesi, İnternetten hangi dosyaların indirildiği (download) tespit edilmesi, bilgisayarda uzantısı değiştirilen dosyaların orijinal halinin belirlenmesi, bilgisayarda silinen dosyaların, klasörlerin ve bölümlerin geri getirilmesi, şifreli dokümanların winword, zip, vs şifrelerinin kırılması, veri taşıyan dosya üzerinde kelime araması yapma, veri taşıyan dosya üzerinde hash analizi yapma, veri taşıyan elektronik deliller üzerinde dosya türleri belirleme file, signature, analysis, bir bilgisayarda önceden print edilen dokümanların araştırılması mümkündür.
İnternet (Genel Ağ, Net), dünya genelindeki bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır. Binlerce akademik, ticari, devlet ve serbest bilgisayar ağlarının birbirine bağlanmasıyla oluşmuştur. Bilgisayarlar arasında bilgi çeşitli protokollere göre paketler halinde transfer edilir. İnternet üzerinde elektronik posta ve birbirine bağlı sayfalar gibi çok çeşitli bilgiler ve hizmetler vardır.
DOMO sitesi tarafından hazırlanan bir dakikada üretilen veri miktarı konulu analiz göre internette 1 dakikada 204 milyon email gönderiliyor, Google’da 2 milyon arama yapılıyor. Facebook kullanıcıları 684 bin içerik paylaşırken, tüketiciler 272 bin dolarlık web alışverişi yapıyor. Twitter kullanıcıları 100 000 tweet gönderirken, App Store üzerinden 47 000 uygulama indiriliyor.
Facebook üzerindeki marka ve firma sayfaları dakikada 34 bin beğeni alıyor. Tumblr’da blog sahipleri 27 778 gönderi üretirken, Instagram kullanıcıları 3600 yeni fotoğraf paylaşıyor. Flickr kullanıcılar 3125 fotoğrafı sisteme yüklüyor, Foursquare kullanıcıları 2083 check-in yapıyor.
Bunun yanında dakikada 571 web sitesi kurulurken, WordPress kullanıcıları 347 yeni blog gönderisi yazıyor. Mobil web her dakika 217 yeni kullanıcı kazanıyor. YouTube’a ise 48 saatlik video yükleniyor.
Teknolojinin gelişmesi ve teknik imkanların dünyanın en ücra köşelerine kadar ulaşması ile bilgilerin paylaşımı artmaktadır. Bu paylaşımda sizin, ailenizin, şirketinizin payı, karı ve bilginiz ne kadardır?
İnternet deyince
akla arama motorları gelmektedir. Özellikle aramak, bulma dedektiflik için büyük
veri kaynağıdır. Arama motorları özelliğine göre her yaş grubuna ve her kesime
hitap ederek birbirinden farklı konuları barındırmış ve kullanıcılarına
araştırmalarında büyük kolaylıklar sağlamıştır. En büyük özelliği dünyanın
neresinde olunursa olunsun istenildiği anda geniş arşivleme sistemleri ve
içerikleriyle online olarak eşsiz bir bilgi kaynağıdır. Günümüzde milyonlarca
kullanıcı kitlesine hitap eden binlerce arama motoru bulunmaktadır. İnternet
kullanıcılarının neredeyse tamamı kendi sektörlerinin en büyükleri ve en çok
tercih edilenlerini kullanması nedeniyle sektörde bulunan diğer arama
motorlarının isimlerinin duyulmaması ve kullanılmaması kaçınılmaz olmuştur.
Arama motoru, İnternet üzerinde bulunan içeriği aramak için kullanılan bir mekanizmadır. Üç bileşenden oluşur: web robotu, arama indeksi ve kullanıcı arabirimi.
Robot internet üzerinde bulunan web sitelerini, sitelerin birbirlerine verdiği bağlantıları kullanarak otomatik olarak gezer ve bu sayfa içeriklerini saklar. Bu içerik daha sonra indekslenerek hızlı bir şekilde aranabilir hale getirilir. Kullanıcı arabirimi ise bu oluşturulan indeksin aranmasını sağlar.
Bazı Arama Motorlarına site sahipleri, sitelerinin var olduğunu bunlara kayıt yaparak bildirirler. Bu işlem, sitelerin arama motorlarında daha kolay bulunmasını ve indekslenmesini sağlar. Bunlara ek olarak İnternet’te milyonlarca web sayfası içinde aradığınız bir bilgiyi bulmanın zor olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Bu işlemi kolaylaştırmak için çok hızlı ve çok yüksek kapasiteli sunucularla Web sayfalarındaki metinleri endeksleyen servisler (web siteleri) bulunur. Bunların arama dizini (directory), arama motoru (search engine) veya metasearch gibi farklı türleri olabilir. Arama dizini bilgileri kategoriler halinde sıralar, seçme bilgiler vardır, site sahiplerinin gönderdiği özet bilgi içinde arama yapılır. Arama motoru aradığınız sözcükleri içermesi koşuluyla her tür siteyi karşınıza getirir. Metasearch, birden fazla arama motorunda arama yapan sitelere verilen addır. Bu arama sayfalarında, Arama (Search) satırına istediğiniz bilgileri bulmakta kullanacağınız kilit sözcükleri girerek Search (ara) düğmesine tıklarsınız; bu sözcüklerin geçtiği Web sitelerinin adresleri liste halinde ekrana gelir. Ancak bu arama motorları da karşınıza bu sözcüklerin geçtiği binlerce sayfa getirebilir.
Arama motoru teknolojisinde günümüzde genel amaçlı arama motorlarının yanında belli bir alana yoğunlaşmış arama motoru örnekleri türemektedir. Belli bir alana yoğunlaşmış arama teknolojisine dikey arama adı verilmektedir.[1] İlgilendiğiniz, ulaşmak istediğiniz konuları arama motor vasıtası ile kolayca ulaşabileceği bilinmektedir.
– Abacho Turkey
– Abaragambi
– AltaNvista
– Arabul
– Arama
– Ezilion Turkey
– Geliyoo
– Google Türkiye
– Kumasci.com
– mynet Intenet Sensin!
– Open Directory Turkey
– TorrentFileSearch.com – File search engine search by specific file types.
– Trade Turkey Business Search Engine
– TurkArama
– TurkeyCentral.com (EN)
– Turkiyerehberi.gen.tr
– Yahoo! Turkey
Google Latitude: Kullanıcılara yakınları ve arkadaşlarının yerini belirleme olanağı sunuyor. Bu uygulama sayesinde, eğer eşiniz trafiğe takıldıysa, arkadaşlarınızdan biri hafta sonu için yaşadığınız kente geldiyse veya yakınınızın uçağı varacağı yere indiyse bunu bilebileceksiniz.
Online yer belirlemenin özel yaşam için olası tehditlerine karşı bu uygulamadaki her şeyin “opsiyonel” olduğunu, “Sadece sizin yerinizi görebilenleri kontrol etmeyeceksiniz, aynı zamanda sizin yerinizi görebilecekleri bölgeye de karar verebileceksiniz veya ‘Gizli’ moduna geçebileceksiniz.
4- Devlet Hizmetleri İnternette
Devlet teşkilatlarının sunduğu tüm hizmetler internet ortamında genel olarak kamuya açık bulunmaktadır. Ayrıca bu teşkilatlarda size ait bilgilerin size sunulması da mümkün olmaktadır.
e-türkiye.gov.tr
e-Devlet Kapısı, tüm kamu hizmetlerine tek bir noktadan erişim imkanı sağlayan büyük bir internet sitesidir. Kapı’nın amacı kamu hizmetlerini, vatandaşlara, işletmelere, kamu kurumlarına bilgi ve iletişim teknolojileriyle etkin ve verimli bir şekilde sunmaktır.
Devletin iş yapma şekli değişmiştir. Bilgisayar ve internet ortamı ile hizmetlerin vatandaşa 7/24 saat sunulmasıdır. Bunun için şahısların elektronik veya mobil imza tanımlaması ile kendisi ile ilgili bilgilere ulaşması internet ortamından mümkün olmaktadır. Geniş bilgi için www.turkiye.gov.tr sayfasını inceleyiniz.
e-Devlet Hizmetlerine erişmek için şifre tanımlanması gerekmektedir.
Şifre için herhangi bir yıllık ücret söz konusu değildir. Her bir şifre için ödenen ücret bir defaya mahsustur. Ancak, unutma ve kaybolma durumlarında bu ücretin tekrar ödenmesi gerekmektedir. Şifre PTT şubelerinden 1 TL karlığı verilmektedir. Şifrenin kaybedilmesi,
Elektronik imza (e-imza); elektronik ortamda bulunan bir belgeye eklenerek imzalayanın kim olduğunu belirlemeye yarayan veridir. e-imza, ıslak imza ile eşdeğerdedir. e-imza sertifikası dağıtmaya yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından dağıtılan sertifikalar kullanılarak imzalama işlemi yapılır. Elektronik imza, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından onaylı Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılar tarafından sunulmaktadır. Bu firmaların listesi ve diğer bilgilere http://www.tk.gov.tr/eimza/eshs.htm adresinden ulaşabilirsiniz.
Mobil İmza; Cep telefonu ve GSM SIM kart kullanılarak 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu ve ilgili yasal mevzuata uygun olarak ıslak imza niteliğinde güvenli bir biçimde elektronik imza işlemi yapılmasına imkân sağlayan uygulamadır.
Mobil elektronik imza mevcut kullanacağınız GSM işletmecileri tarafından
sunulan bir hizmettir. Bu hizmeti sunan Turkcell ya da Avea’ya başvurarak mobil
imza edinebilirsiniz.
5- Bilgisayardaki Bilgileri Silme Yöntemi
Bilgisayardaki bir bilgiyi silmek onu sadece ‘geri dönüşüm kutusuna göndermekle bitmiyor. Bilgisayar kullanıcıları genelde bilgisayarındaki bulunmaması ya da kimselerin erişmemesi gereken ‘çok gizli’ bilgileri silmek için çoğu sıradan bilgisayar kullanıcısının yaptığı gibi dosyaları Geri Dönüşüm Kutusu’na gönderip sonra da geri dönüşüm kutusunu boşaltır. Böylece bu dosyalara kimsenin ulaşamayacağını düşünür. Oysa bu şekilde silinen bir dosyayı geri getirmek orta düzeyde bilgisayar kullanmayı bilenler için oldukça kolay. Çünkü bu yöntemle sildiğinizi sandığınız dosyalar aslında sabit diskinizde duruyor. Sabit diskin üzerindeki bir dosya silindiği zaman, dosya adları ve özelliklerinin olduğu kısımdan silindi işareti koyulur. Fakat bu kısımlar, üzerine yeni bilgi kaydedilmediği sürece eski bilgileri muhafaza eder. Dosya içerisindeki veriler diskinizde hâlâ durduğu için data recovery (veri kurtarma) adı verilen (EasyRecovery, Recuva gibi) yazılımlar ile diskinizdeki format atılmadan önceki verilere bile ulaşabilirsiniz.
Bilgisayarınızdaki verileri silmek için FDISK, FORMAT veya DELETE gibi standart komutları kullandığınızda da silinen bu verilerin bir şekilde geri getirilme şansı her zaman var. Bir daha geri gelmeyecek şekilde silme işlemini gerçekleştirmek için kalıcı silme, diğer bir deyişle güvenli silme işlemini gerçekleştiren yazılımlara ihtiyacınız var. Zilla Data Nuker 2, Freeraser, Lavasoft File Shredder, CHAOS Shredder, Active KillDisk, Eraser 5.7 ve Mutilate File Wiper gibi yazılımlar sabit disklerinizdeki verileri bir daha geri getirilemeyecek şekilde silmenizi sağlıyor.
Güvenli ve kalıcı olarak dosya silme: İşi, silinen veya tahrip olan verileri kurtarmak olan dünyada ve Türkiye’de birçok bilişim şirketi var. Bu şirketler fiziksel olarak tahrip edilmiş, yanmış virüs bulaşmış bir sabit diskten bile verileri geri getirilebiliyor. Veri kurtarma işlemi için dosyalarınızı kaydettiğiniz veya yazılarınızı yazdığınız bilgisayarın markası, sabit diskin özelliği işletim sistemi veya kullandığınız programın Excel, Word ya da başka bir program olması hiç önemli değil. Bu verilerin bilgisayarınızın sabit diskinde bir şekilde kaydedilmiş olması yeterli. Yani kayıt söz konusu ise geri getirme de söz konusu.
Kalıcı veri silme programlarının çoğu verileri silerken sabit diskinize Wipe Atma Metotları (silinen verilerin üstüne defalarca veri yazma) kullanırlar. Bu yüzden silinen verileri geri getirmek kullanılan wipe metoduna göre ya imkansız ya da çok zordur.[2]
En çok kullanılan wipe metotları:[3]
Gutmann (35-Pas): eter Gutmann algoritmasını kullanarak sabit disk üzerine 35 kez üst üste veri yazılımı işlemidir. Bu işlem en güvenilir wipe yöntemidir. Ancak silme işlemi çok uzun sürer.
Schneier (7-Pass): Bruce Schneier’s algoritmasıdır. Gizli bir rastgele numara üretici ile dosyayı 7 kez üst üste yazarak wipelar. Çok güvenli bir sistemdir. Önemli, gizli dosyalara uygulanmalıdır.
Dod-7 (7-Pass): Bu metot ABD Savunma Bakanlığı dosya silme sistemi Dod 5220.22-M ECE’dir. Bir dosyayı 7 kez üst üste yazarak wipelar.
Bilgisayarımızı değiştirirken, satarken veya atarken verilerimizi güvenli bir şekilde silebiliyor muyuz? Yoksa eski bilgisayarımızı satarken farkında olmadan internette web sitelerine girdiğiniz pek çok bilgiyi, şirketinize ait sırları, projelerinizi, şifrelerinizi hatta kredi kartı gibi özel mahremiyet bilgilerimizi de yanında hediye mi ediyoruz?
Formatlamak hiçbir işe yaramaktadır. Oysa formattan sonra bile tüm sabit diskte kaydettiğiniz özel resimleriniz, yazışmalarınız, kredi kartı bilgileriniz, şirket sırlarınız, şifreleriniz kısacası size ait her şey geri getirilebiliyor.
Satılan ikinci el hard diskleri satın alan dolandırıcıların, veri kurtarma programlarını kullanarak bu disklerde buldukları bilgileri ile şantaj, dolandırıcılık veya özel bilgilere erişim yapmaları mümkündür.
Bilgisayarınızdaki bilgileri kalıcı olarak silmek için:[4]
Öncelikle bilgisayarınızdaki tüm verilerin yedeklerini alın.
Eğer satacak veya birisine hediye edecekseniz internetten bulabileceğiniz kalıcı veri silme programları ile sabit diskteki tüm verileri silin. Ya da Low Level Format (düşük seviyeli biçimleme) ile tüm bilgilerinizi silebilirsiniz. Bu işlem sabit disk üzerindeki track denilen izleri yeniden oluşturarak sabit diski fabrika çıkışı ilk haline getirir.
Çöpe atmayı düşündüğünüz bilgisayarınızdaki bilgileri kalıcı olarak silmek için:
Öncelikle bilgisayarınızdaki tüm verilerin yedeklerini alın.
Sabit diski kullanılamayacak şekilde imha ederek çöpe atın.
Eğer “Ben bunları yapabilecek düzeyde bilgi ve beceriye sahip değilim.” diyorsanız, tüm bu işleri profesyonel şekilde yapan veri kurtarma ve güvenli veri silme işlemi yapan bilişim uzmanlarından veya şirketlerinden destek alın.
Son olarak eğer verilerinizin çalınmasını istemiyorsanız bilgisayarınızı tamire göndereceğiniz zaman, ya sabit diskinizi söküp öyle gönderin ya da önemli bilgilerinizin yedeğini alıp diskteki verileri kalıcı olarak sildikten sonra tamire gönderin.
Bir Ağa Bağlı Olmadan Verilerin Çalınması[5]
Bilgisayarların
sadece internete ya da bir ağa bağlandıkları zaman izlenebildiklerini düşünüyor
veya kabul ediyorduk. Ancak teknoloji elektrik kablosundan veya havada yayılan
elektromanyetik dalgaları kopyalayarak, ağa bağlı olmayan bilgisayarlardaki
bilgileri ele geçirmek mümkündür. Bilgi
casusları, özel frekans tarayıcıları kullanarak 25 ile 100 metre uzaklıklara
varan mesafelerdeki bilgisayar ekranlarında yer alan görüntüleri, hatta
bilgisayardan yazıcıya gönderilen dokümanları, elektromanyetik dalgaları
kopyalayarak ele geçirebiliyor. Bunu engellemek içinde yazılımlar mümkündür.
TEMPEST yöntemi bunlardan birisidir.
[1] http://www.laptopservis.net/index.php/manufacturers_id/images/ urunler/arama-motorlari-hakkinda-bilmedikleriniz–mID39.html
